Dołącz do poszukiwań
Zapraszamy do dołączenia do poszukiwań – online, w archiwum lub lokalnie
Rodziny byłych więźniów obozów koncentracyjnych są obecnie rozproszone po całym świecie. Przy ich odnajdywaniu, aby zwrócić im pamiątki, polegamy na pomocy lokalnych wolontariuszy.
Czy chcieliby Państwo pomóc w poszukiwaniach? Przygotowaliśmy dla Państwa przewodnik krok po kroku. Nie muszą Państwo posiadać żadnej specjalistycznej wiedzy. Przy odrobinie wyczucia, wytrwałości, a przede wszystkim zainteresowania historią własnego kraju i historią prześladowań nazistowskich mogą Państwo w znacznym stopniu przyczynić się do upamiętnienia osób prześladowanych. Zaczynamy!
Prace poszukiwawcze wymagają wytrwałości, gdyż często są związane z niepowodzeniami lub błędnymi tropami. Dlatego zalecam ustalenie dużego promienia poszukiwań i sprawdzanie także mało prawdopodobnych śladów i wskazówek.
Maciej Gaszek, wolontariusz pomagający Arolsen Archives w Polsce
Krok 1: O jakie przedmioty chodzi?
Być może poprzez którąś z naszych wystaw #StolenMemory lub informacje w mediach zwrócili Państwo uwagę na jakiś przedmiot osobisty, który czeka na zwrot. W takim razie mają Państwo już pewne wskazówki dotyczące losu osoby, do której ten przedmiot kiedyś należał. Zachęcamy do rozejrzenia się w naszym Archiwum Cyfrowym, gdzie znajdą Państwo zdjęcia lub skany wszystkich przedmiotów z naszych zbiorów.
Więcej informacji można znaleźć w bazie danych „Digital Collections Online” Arolsen Archives. Można w niej wyszukiwać imiona i nazwiska i filtrować osoby według narodowości. W informacjach biograficznych zaznaczono, czy przedmiot został już zwrócony.
Dostęp za pośrednictwem interaktywnej mapy
Stworzyliśmy mapę georeferencyjną, która oferuje wskazówki na temat miejsca urodzenia i ostatniego miejsca pobytu lub zamieszkania więźniów obozów koncentracyjnych, których przedmioty przechowujemy. Zawiera ona około 1500 oznaczeń. Podano tam także informację, czy znaleźliśmy już rodzinę, czy nadal jej szukamy. Mapa pomaga również zlokalizować miejsca, które zostały błędnie zapisane lub których nazwa została zmieniona. Przejdź do interaktywnej mapy.
Krok 2: Rekonstrukcja drogi prześladowania
Najważniejszym krokiem w Państwa poszukiwaniach jest odtworzenie szczegółów biograficznych i rekonstrukcja dróg prześladowań. Gdzie urodził się właściciel przedmiotu? Gdzie było jego ostatnie miejsce zamieszkania i gdzie naziści go aresztowali? W którym prowadzonym przez niemieckich nazistów obozie koncentracyjnym był więziony? Czy został później zarejestrowany jako osoba przemieszczona (Displaced Person) i być może wyemigrował? Najpierw należy sprawdzić same przedmioty – szczególnie, gdy są wśród nich pisma lub zdjęcia z opisami. Być może już tam uda się znaleźć cenne informacje na temat miejsc lub danych osobowych krewnych.
Nawet jeśli wyszukiwanie w Archiwum Cyfrowym nie dostarcza żadnych informacji lub dostarcza ich niewiele, mogą się tam znajdować (dalsze) dokumenty. Z jednej strony nie wszystkie zasoby zostały jeszcze zdigitalizowane, z drugiej strony niektóre dokumenty, na przykład listy nazwisk, są dostępne tylko w formie zeskanowanej. Informacje w nich zawarte nie są objęte funkcją wyszukiwania. To kolejny powód, aby skontaktować się z nami przed rozpoczęciem poszukiwań.
Krok 3: Lokalizacja miejsc
Po zrekonstruowaniu większej części historii prześladowania i znalezieniu ważnych miejsc, takich jak miejsce urodzenia i zamieszkania, należy je jeszcze dokładnie zlokalizować. Od 1945 roku wiele granic państwowych uległo zmianie; dlatego wiele miast i wsi otrzymało nowe nazwy. Dopiero po ustaleniu, jak te miejscowości nazywają się teraz, mogą Państwo kontynuować poszukiwania.
Nasi wolontariusze ustalili, że Wikipedia udostępnia obszerne listy niemieckich nazw miejscowości w różnych częściach Europy. Oto wybór:
- Belgia
- Dania
- Estonia
- Francja
- Litwa
- Prusy Wschodnie (obecnie Polska/Litwa/Rosja)
- Polska
- Słowenia
- Czechy
- Węgry
Krok 4: Poszukiwania na miejscu
Udało się Państwu uzyskać najważniejsze dane biograficzne i zlokalizować miejsce urodzenia lub ostatnie znane miejsce zamieszkania? Teraz mogą Państwo rozpocząć poszukiwania na miejscu!
Jako punkt wyjścia dla moich poszukiwań zawsze wybieram miejsce, w którym mieszkała poszukiwana osoba. Odkrywanie historii miejsca i rozmowy z ludźmi, którzy dziś tam mieszkają, to klucz do ustalenia losów ofiary. Podczas rozmów zawsze powinniśmy komunikować się jednoznacznie i wyraźnie przedstawić cele poszukiwań: szukamy krewnych, aby przekazać im przedmioty osobiste członka rodziny, który był prześladowany przez nazistów.
Maciej Gaszek, wolontariusz w Polsce, który odnalazł już wielu krewnych
Warto poszukać instytucji i punktów kontaktowych, które mogą pomóc przy znalezieniu rodziny:
– miejscowe archiwa, muzea, archiwa kościelne
– inicjatywy upamiętniające, stowarzyszenia historyczne, związki byłych więźniów
– miejscowe urzędy: urząd meldunkowy, rada gminy, sołtys, policja
– lokalne/krajowe oddziały Czerwonego Krzyża
Dla uczniów: warto skontaktować się z miejscową szkołą, aby razem prowadzić poszukiwania. Z pewnością można tam otrzymać cenne wskazówki i wsparcie w swoich działaniach.
Krok 5: Nawiązanie kontaktu z rodzinami
Jeśli znaleźli Państwo krewnych, prosimy najpierw skontaktować się z nami. Należy pamiętać, że istnieje możliwość, że osoby te nigdy jeszcze nie słyszały o swoim prześladowanym krewnym. Nawiązanie kontaktu po tylu dekadach może być dla nich szokiem. Należy postępować bardzo ostrożnie i przygotować się na bardzo emocjonalne reakcje. Zdarza się także, że rodziny nie chcą nic wiedzieć o tej historii albo nie chcą przyjąć przedmiotów. Dzieje się to jednak naprawdę rzadko – większość osób jest wzruszona, niekiedy samodzielnie prowadziły one poszukiwania i są bardzo zainteresowane uzyskaniem wiedzy o losie swojego krewnego. Należy sobie zaplanować na to dużo czasu!
Z członkami rodzin mogą się także skontaktować nasi pracownicy, jeżeli nie chcą Państwo tego robić samodzielnie. Prosimy o kontakt z nami, jeśli znajdą Państwo krewnych.
Krok 6: Przekazanie przedmiotu
Dla większości krewnych przekazanie przedmiotów jest momentem bardzo emocjonalnym. Z reguły przesyłamy je pocztą. Niekiedy rodziny chcą same odebrać przedmioty w Bad Arolsen, aby na miejscu dowiedzieć się więcej o losie swojego krewnego.
Od czasu do czasu organizujemy również oficjalne ceremonie zwrotu w różnych krajach. Często w miejscach, gdzie podróżuje także nasza wystawa w kontenerach. Na przykład latem 2023 r., kiedy trzy francuskie rodziny w Paryżu otrzymały z powrotem osobiste pamiątki po swoich bliskich. Ceremonię zorganizowała mer Paryża, Anne Hidalgo.
Formularze zwrotu przedmiotów
W porozumieniu z rodziną i z nami możliwe jest także zorganizowanie przekazania przedmiotów przez wolontariuszy. To piękne zakończenie poszukiwań dla obu stron.
Grupa młodzieży z Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu przeprowadziła już wiele udanych poszukiwań i poznała rodziny przy przekazywaniu przedmiotów:
całą naszą pracę i trud poszukiwań wynagrodziła nam radość, jaką mogliśmy sprawić Pani Mazur. Jesteśmy absolutnie pewni, że chcemy dalej uczestniczyć w projekcie #StolenMemory.
Wolontariusze ze szkoły średniej w Oświęcimiu, Polska