Transporty do obozu koncentracyjnego Auschwitz

14 czerwca 1940 roku niemieccy naziści zorganizowali pierwszy transport polskich więźniów politycznych, w którym do niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz przywieźli z Tarnowa 728 osób. W związku z rocznicą Arolsen Archives wspólnie z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau zaprezentują w czerwcu 2022 r. przed wejściem głównym na teren Muzeum wystawę poświęconą losom 14 więźniów obozu.

Wielu z nich znalazło się w pierwszym transporcie, a niektóre z ich rzeczy osobistych są nadal przechowywane w Arolsen Archives. Z pomocą wolontariuszy poszukujemy rodzin ofiar, aby zwrócić im skradzione pamiątki.

Ta internetowa wystawa opowiada historie prześladowanych osób i jednocześnie zaprasza zainteresowanych do włączenia się w poszukiwania poprzez prowadzenie własnych badań.

14 czerwca 1940 r. z więzienia w Tarnowie do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz dotarł pierwszy transport 728 polskich więźniów politycznych. Od początku wojny Niemcy terroryzowali ludność polską i starali się zdławić wszelkie przejawy oporu. Dlatego też w grupie tej znaleźli się żołnierze, politycy, urzędnicy państwowi, nauczyciele, lekarze i duchowni, a także uczniowie i harcerze.

SS zarejestrowało więźniów z pierwszego transportu pod numerami od 31 do 758. Musieli nosić tzw. pasiaki oraz czerwony trójkąt – znak symbolizujący kategorię „więzień polityczny”.

Odebrano im wszystkie rzeczy osobiste, a następnie ujęto je w inwenturze obozowej jako tzw. Effekten. Przedmioty te wpisano na kartach, a następnie włożono do kopert, a w przypadku przeniesienia więźnia do innego obozu koncentracyjnego przesyłano je dalej. Przedmioty te „podróżowały” więc za ofiarą. Mienie osobiste Żydów zamordowanych w komorach gazowych SS natychmiast rabowało i wykorzystywało.

Część więźniów została przeniesiona z KL Auschwitz do obozu Neuengamme koło Hamburga. Tuż przed wyzwoleniem Neuengamme niemieccy naziści ukryli wszystkie „Effekten” w innym miejscu. Odnalazła je jednak brytyjska armia.

Po 1945 r. biura poszukiwawcze w Niemczech próbowały zwrócić rzeczy osobiste. W 1963 r. Arolsen Archives (znane wówczas jako International Tracing Service) przejęły odpowiedzialność za prawie 5 tys. pozostałych kopert i wznowiły poszukiwania, często z pomocą krajowych placówek Czerwonego Krzyża. Po 1974 r. liczba zwracanych każdego roku przedmiotów znacznie się zmniejszyła. Ze względu na ograniczone środki i trwający konflikt Wschód-Zachód wyczerpały się możliwości kontynuacji aktywnych poszukiwań.

W 2015 r. Arolsen Archives opublikowały w nowym cyfrowym archiwum zdjęcia zachowanych przedmiotów osobistych. Liczba zwróconych przedmiotów natychmiast wzrosła, częściowo dzięki wsparciu wolontariuszy z różnych krajów. W 2016 r. zapoczątkowaliśmy kampanię #StolenMemory i wznowiliśmy intensywne poszukiwania.

W kwietniu 1945 r. szef SS Heinrich Himmler wydał rozkaz, że żaden więzień obozu koncentracyjnego nie może się dostać w ręce aliantów. Aby zatuszować swoje zbrodnie, niemieccy naziści rozpoczęli likwidację setek obozów w całej Rzeszy.

Tysiące ocalałych więźniów KL Neuengamme zostało zapędzonych na statki, które następnie zakotwiczono w Zatoce Lubeckiej, w znacznej odległości od brzegu. Bez dostępu do wody pitnej i żywności wycieńczeni więźniowie przebywali na przepełnionych statkach w dramatycznych warunkach sanitarnych.

3 maja 1945 r. – wskutek tragicznej pomyłki – brytyjskie bombowce zatopiły jednostki Cap Arcona i Thielbek. Alianci sądzili, że na statkach są niemieccy żołnierze. Dla więźniów nie było żadnych łodzi ratunkowych, SS zdemontowało również wszelkie elementy dające możliwość ucieczki. Ci, którzy mogli, wyskakiwali za burty. Do dopływających do brzegu więźniów strzelali jeszcze niemieccy strażnicy. Z ponad 7000 osób, które przeżyły obóz i marsz śmierci, w katastrofie zginęło ponad 6400.

Wśród rzeczy osobistych, jakie zachowały się w Arolsen Archives, znajdują się również depozyty polskich więźniów, którzy zginęli podczas tych tragicznych wydarzeń w Zatoce Lubeckiej.

Odnalezienie krewnych ofiar obozów koncentracyjnych, po których zachowały się depozyty, zajmuje czasem kilka dni, czasem kilka miesięcy lub nawet lat. Każdy sukces jest jednak wypadkową zaangażowania specjalnego zespołu poszukiwawczego Arolsen Archives i wolontariuszy z całego świata, którzy, chcąc się przyczynić do upamiętnienia ofiar nazistowskich prześladowań, włączają się bardzo aktywnie w poszukiwania.

W lutym 2022 r., po ponad pięciu latach kampanii #StolenMemory, odnaleźliśmy sześćsetną rodzinę. Nasze działania nabrały tempa wraz z pojawieniem się mediów społecznościowych. To one stały się doskonałą platformą wymiany wskazówek i informacji między instytucją a osobami prywatnymi. Wsparcie wolontariuszy jest kluczowe, ponieważ – poza działaniami w sieci – są w stanie wspomóc nas w poszukiwaniach lokalnych. rodziny.

W działania te włącza się również młodzież. Grupa licealistów, współpracująca z Międzynarodowym Domem Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu, odnalazła już cztery.

Zawsze dążymy do tego, by rzeczy osobiste ofiar były przekazywane krewnym osobiście. Często takie spotkania organizują wolontariusze, którzy odnaleźli daną rodzinę. Bliscy otrzymują zrabowane pamiątki wraz kopiami dokumentów, jakie zachowały się w Arolsen Archives na temat prześladowanej osoby. W odczuciu wielu krewnych, z którymi rozmawiamy, to nie tylko zwrot zagrabionych przedmiotów, ale przede wszystkim symboliczny powrót osoby, której już nie ma, do domu. To również możliwość uzupełnienia historii rodzinnej, w której były „białe plamy”.

W obozach koncentracyjnych człowiek tracił wszystko – był ograbiany przez niemieckich okupantów nie tylko z wolności, godności i przysługujących mu praw, ale też z rzeczy osobistych, które miał przy sobie w chwili zatrzymania.

W zbiorach Arolsen Archives znajdują się prawie trzy tysiące takich przedmiotów – wśród nich między innymi biżuteria, zdjęcia rodzinne, legitymacje, zegarki, różańce i puderniczki. Zachowane rzeczy osobiste należały do osób z ponad 30 krajów – w tym wielu z Polski i byłego Związku Radzieckiego.

W 2016 r. Arolsen Archives rozpoczęły kampanię #StolenMemory, mającą na celu zwrócenie „skradzionej pamięci” jak największej liczbie rodzin. Na wystawie zaprezentowano kilkanaście historii właścicieli przedmiotów – głównie tych, których rodzin jeszcze nie odnaleziono.

Dołącz do kampanii i pomóż nam zwrócić zrabowane pamiątki krewnym. Pozostało niewiele czasu! Odwiedź naszą stronę internetową – znajdziesz tam zdjęcia rzeczy osobistych oraz nazwiska ofiar prześladowań. Na podstawie tych informacji możesz rozpocząć samodzielne poszukiwania, a następnie podzielić się z nami swoimi cennymi odkryciami.

www.stolenmemory.org